Ο οξύς βήχας είναι ίσως ο πιο συχνός λόγος για τον οποίο οι γονείς συμβουλεύονται τον παιδίατρο είτε από το τηλέφωνο, είτε με μια επίσκεψη στο ιατρείο. Συνήθως οφείλεται σε μία ίωση του ανώτερου αναπνευστικού και μερικές φορές σε πιο σοβαρές παθήσεις όπως η βρογχίτιδα ή η εισρόφηση ένος ξένου σώματος. Μπορεί να είναι παραγωγικός ή ξηρός ή ακόμα και υλακώδης (σα γάβγισμα σκύλου μέσα στην άγρια νύχτα του χειμώνα), μπορεί να διαρκεί μόνο τη μέρα ή μέρα-νύχτα κάνοντας όλη την οικογένεια να ξαγρυπνά, ή άλλες φορές μόνο το πρωί όταν το παιδί ξυπνά από τον ύπνο.
Σε κάθε όμως περίπτωση, ο βήχας είναι ένας ισχυρός παράγοντας άμυνας του οργανισμού. Σχεδόν όλος ο αναπνευστικός βλεννογόνος έχει στη επιφάνεια του υποδοχείς που διεγείρονται από διάφορους “εισβολείς” (μικρόβια, καπνός, σκόνη στην ατμόσφαιρα). Αυτή η διέγερση οδηγεί στο αντανακλαστικό του βήχα, ο οποίος προστατεύει το αναπνευστικό διώχνοντας με βία τον “εισβολέα”. Μάλιστα, άτομα που δεν έχουν αυτό το αντανακλαστικό (πχ ασθενείς στην εντατική, σε καταστολή λόγω υποστήριξης της αναπνοής με αναπνευστήρα) έχουν ιδιαίτερα μεγάλο κίνδυνο να παρουσιάσουν πνευμονίες.
Γι’ αυτό το λόγο ο βήχας θα πρέπει να θεωρείται σύμμαχος και όχι εχθρός μας που πρέπει οπωσδήποτε να ξεφορτωθούμε. Το πρώτο πράγμα επομένως είναι να σιγουρευτούμε ότι η αιτία του βήχα είναι κάτι απλό, δηλαδή μια ίωση του αναπνευστικού.
Αν δε συνοδεύεται από δύσπνοια (δηλαδή δυσκολία στην αναπνοή), ταχύπνοια (γρήγορες ανάσες), ή ψηλό πυρετό και παράλληλα το παιδί είναι ευδιάθετο, παίζει και τρώει, τότε είναι μικρή η πιθανότητα να πρόκειται για κάτι σοβαρό. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να εξετάσει το παιδί ο παιδίατρος.
Τι μπορούμε να κάνουμε στην περίπτωση του βήχα που συνδέεται με το κοινό κρυολόγημα (δηλαδή την ίωση του αναπνευστικού); Η απάντηση είναι υπομονή (και λίγο μέλι υπό την προϋπόθεση ότι το παιδί είναι πάνω από ενός έτους).
Γιατί δε δίνουμε αντιβιοτικά; Τα αντιβιοτικά “σκοτώνουν” τα βακτήρια. Όχι τους ιούς. Το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από ιούς. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία δράση επάνω τους.
Ευτυχώς όμως το ανοσοποιητικό μας σύστημα μπορεί και αντιστέκεται αποτελεσματικά και χωρίς εξωτερική βοήθεια στους ιούς, γι’ αυτό και η ίωση του αναπνευστικού υποχωρεί αυτόματα μετά από περίπου 7 ημέρες.
Όπως αναφέρει ο παιδίατρος Peter Palmieri στο εξαιρετικό βιβλίο του Suffer The Children (σε δική μου ελεύθερη μετάφραση “Κάνοντας τα παιδιά να υποφέρουν”) το να δίνεις αντιβιοτικό σε ένα παιδί με ίωση είναι σα να βάζεις ποντικοπαγίδες σε κάθε γωνιά του σπιτιού σου όταν στην πραγματικότητα αυτό είναι γεμάτο μερμήγκια.
Το πρόβλημα όμως με τα αντιβιοτικά δεν είναι μόνο ότι δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα, αλλά και ότι μπορεί όπως και κάθε φάρμακο να έχουν παρενέργειες. Συνήθως είναι ασήμαντες όπως για πχ διάρροια. Σπάνια όμως μπορεί να οδηγήσουν και σε σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε ότι η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στη δημιουργία ανθεκτικών στελεχών, δηλαδή μικροβίων που με τον καιρό έχουν μάθει να αντέχουν στα φάρμακα και να γίνονται πιο επικίνδυνα. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες περιπτώσεις που ο παιδίατρος θα χρειαστεί να δώσει αντιβιοτικό.
Η πιο πιθανή είναι η οξεία μέση ωτίτιδα που είναι η πιο συχνή επιπλοκή της ίωσης του ανώτερου αναπνευστικού. Η “πράσινη μύξα” από την άλλη, δεν είναι αιτία για να πάρει το παιδί αντιβίωση. Το κοινό κρυολόγημα ξεκινά με “καθαρή μύξα” η οποία μετά από μερικές μέρες γίνεται “πράσινη”. Αυτό οφείλεται στο ότι τα λευκά αιμοσφαίρια έρχονται προοδευτικά στο βλεννογόνο του αναπνευστικού και μέσω του ένζυμου μυελοπεροξειδάση αλλάζουν το χρώμα και τη χροιά των εκκρίσεων.
Δεν πρέπει γι’ αυτό το λόγο να βγάλουμε το λανθασμένο συμπέρασμα ότι υπάρχει κάποια επιμόλυνση δίνοντας λανθασμένα αντιβίωση στο παιδί.
Κλείνω με μια φράση του μεγαλύτερου ίσως γιατρού του περασμένου αιώνα, sir William Osler,
Μια από τις βασικές προτεραιότητες του κάθε γιατρού θα πρέπει να είναι πως να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους να ΜΗΝ παίρνουν φάρμακα.
