Η Ομάδα "Πάμε Βόλτα" διοργανώνει το Σάββατο ξενάγηση στην πλατεία Φραγκόλιμνας
Άποψη πλατείας Φραγκόλιμνας τη δεκαετία του 1970(ΓΑΚ Μεσσηνίας)
-Στη Φραγκόλιμνα θα μάθουμε για την …λίμνη που έγινε …πλατεία.
-Ποιες υπηρεσίες εγκαταστάθηκαν εκεί και σε ποια κτήρια.
-Ποιες ιστορικές εκκλησίες βρίσκονται κοντά.
-Ποιοι αθλητικοί αγώνες έγιναν στο χώρο, πότε και γιατί.
-Ποιο σύγχρονο μνημείο στο χώρο θυμίζει τα πάθη και τις περιπέτειες ενός λαού και την σχέση του με την Καλαμάτα.
-Ελάτε να περιηγηθούμε στο χωροχρόνο της Φραγκόλιμνας παρέα με την Ομάδα «πάμε βόλτα» και τον εκπαιδευτικό Γιώργο Αργυροηλιόπουλο, το Σάββατο 13 Απριλίου και ώρα 10:00 π.μ.
(Για όσους δεν γνωρίζουν, η πλατεία Φραγκόλιμνας βρίσκεται στη γωνία των δρόμων Μητροπολίτου Μελετίου και Φαρών, απέναντι από το Μητροπολιτικό Μέγαρο.)
Τηλ. 6936-518550
Άποψη πλατείας Φραγκόλιμνας τη δεκαετία του 1930
Τίτλος της εφημερίδας "Η
Μεσσηνία" και άρθρο της
για την επιχωμάτωση της
Φραγκόλιμνας, το 1857
(Εφ. Η Μεσσηνία, 27-2-1857)
Διαμόρφωση
Η πλατεία Φραγκόλιμνας —νότια της σημερινής Ιεράς Μητρόπολης Μεσσηνίας— σχηματίστηκε το 1859.
Αρχικά στη συγκεκριμένη θέση υπήρχε λίμνη, η οποία, κατά την επικρατέστερη άποψη, δημιουργήθηκε από την απόληψη χωμάτων από τους Φράγκους για το κτίσιμο του Κάστρου. Εκτοτε, για αιώνες, ο χώρος μεταβλήθηκε σε βόθρο «εν ω ερρίπτοντο άπασαι αι ακαθαρσίαι της πόλεως και τα θνησιμαία, και έβλαπτον ουσιωδώς την υγείαν της πόλεως, ένεκα των αναθυμιάσεων».
Το 1857 ο τότε φρούραρχος της πόλης Αλέξανδρος Κουμουνδουράκης, χρησιμοποιώντας ως εργατική δύναμη τους άνδρες της Φρουράς και τους κατάδικους των Φυλακών Καλαμάτας, «παρέχωσε, ισοπέδωσε, περιέφραξε διά τοίχου, εφυτούργησε με δένδρα αειθαλή και απεκατέστησε μίαν ωραίαν πλατείαν, [την οποίαν] εστόλισε και με μουσικήν και με καφενείον», επιτυγχάνοντας επιτέλους την εξυγίανση της περιοχής.
Το 1926 η συνολική έκταση της πλατείας έφθανε τα 4.960 τ.μ.. Το 1927 το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να παραχωρήσει δωρεάν την πλατεία στο Δημόσιο για την ανέγερση Δικαστικού Μεγάρου, απόφαση για την οποία υπήρξαν αντιδράσεις και δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Παρέμεινε ευτυχώς πλατεία διαμορφούμενη και καλλωπιζόμενη συνεχώς. Η τελευταία παρέμβαση έγινε στις αρχές του 2000.
Κίνηση
Η πλατεία Φραγκόλιμνας αμέσως μετά τις παρεμβάσεις, γύρω στα 1860, πήρε ζωή και εξελίχθηκε σε πλατεία περιπάτου. Σε μικρή απόσταση απ’ αυτήν, στη βορειοανατολική της πλευρά, υπήρχε το κοιμητήριο της πόλης, ενώ δυτικά βρισκόταν η παλιότερη πλατεία της Καλαμάτας, η Άνω πλατεία της αγοράς, με την οποία επικοινωνούσε μέσω της σημερινής οδού Κουμουνδουράκη (πρώην Παλαιολόγου).
Τα αρχοντόσπιτα που στο μεταξύ ανεγέρθηκαν στέγασαν τις οικογένειες Λεονταρίτη, Πικουλάκη, Μπενιάδη, Παπαδόπουλου κ.ά., καθώς και διάφορες υπηρεσίες και φορείς, όπως για παράδειγμα την Εθνική Τράπεζα και τα γραφεία της Επισκοπής. Ανάμεσά τους δέσποζαν και οι δυο μικροί ναοί του Αγίου Νικολάου: ένας βυζαντινός, ο επωνομαζόμενος Άγιος Νικόλαος παλαιός, και ένας ιδιόκτητος, της οικογένειας Εφεσίου (μέσα 19ου αι.). Αξίζει να σημειωθεί ότι εδώ έγιναν το 1896 οι δοκιμαστικοί αγώνες για την επιλογή και συμμετοχή Μεσσήνιων αθλητών στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το 1901 προστέθηκε, στη νότια πλευρά της πλατείας, το βρεφοκομείο, όπου για πολλά χρόνια βρήκαν περίθαλψη και διατροφή εκατοντάδες βρέφη, ορφανά ή εγκαταλελειμμένα από τους γονείς τους. Γύρω στα 1910 επί της σημερινής οδού Κουμουνδουράκη στεγάστηκαν τα δικαστήρια. Την περίοδο του μεσοπολέμου, στην ανατολική της πλευρά, άρχισε να κτίζεται το παλιό καπνεργοστάσιο Καρέλια, ενώ ένα τετράγωνο πιο πάνω απ’ αυτό λειτουργούσε το καπνοκοπτήριο της πόλης. Το 1924 στον ακάλυπτο χώρο της πλατείας τοποθετήθηκαν παραπήγματα για να στεγαστούν προσωρινά πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.
ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ
Η Εθνική ήταν η πρώτη τράπεζα που ιδρύθηκε στην Καλαμάτα, το 1857. Στεγάστηκε σε κτήρια βόρεια της πλατείας Φρα γκόλιμνας. Αρχικά, στην οικία Λεονταρίτου (1866), και αργότερα, από το 1872 έως τη δεκαετία του 1930, στην οικία του γιατρού Ανδρεάδη, στη νοτιοανατολική γωνία του σημερινού Μητροπολιτικού Μεγάρου. Από εδώ η τράπεζα μεταφέρθηκε επί της οδού Αριστομένους, στο σημερινό δημαρχιακό κατάστημα, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1955 (Ορ. Χρυσοσπάθης, Ιστορία της παλαιάς Καλαμάτας. Εκχωρητήριο, 58514/13 5 -1872, Παν. Στραβοσκιάδη).
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
Το κτήριο της Ιεράς Μητρόπολης Μεσσηνίας κληροδοτήθηκε το 1933 από τον Μητροπολίτη Μελέτιο Σακελλαρόπουλο (Εφ. Πελοπόννησος, 106 -1866. Εκχωρητήριο, 58514/135 -1872, Παν.Στρβοσκιάδη).
ΒΡΕΦΟΚΟΜΕΙΟ, 1901
Το 1901 λειτούργησε στην πόλη το «Βρεφοκομείον Κα λαμών». Ιδρυτές του αναφέρονται οι Μ. Ασημακόπουλος, Θ. Στραβοσκιάδης, Π. Ψάλτης, Β. Τζαν, Ι. Κωστόπουλος, Αθ. Κανάς, Π. Μανίνος και Γ. Δικαιάκος. Το 1905 ο Γεώργιος Εμμ. Παπαδόπουλος δώρισε όλη την περιουσία του σε αυτό το βρεφοκομείο, το οποίο δεν είχε επαρκείς πόρους. Ονομάστηκε Παπαδοπούλειο. Σκοπός του ιδρύματος ήταν η «περίθαλψις και διατροφή βρεφών και νηπίων ορφανών πατρός και μητρός ως και των τοιούτων των εγκαταλειπομένων υπό των γεννητόρων των». Η λειτουργία του διακόπηκε στα χρόνια της Κατοχής (1941-1944). Τα βρέφη εγκαταλείπονταν έξω από το ίδρυμα, μέσα σε σάκο ή τυλιγμένα μέσα σε υφάσματα, με την ένδειξη «αβάπτιστο» ή γραμμένο σε χαρτί το βαφτιστικό του. Το 1945, επί Χρυσοστόμου Δασκαλάκη, επανασυστάθηκε (Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσόστομου Θέμελη, Η Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας διά μέσου των αιώνων, Αθήναι 2003).
ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΒΑΣΙΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, 1887
Σε ένα από τα αρχοντόσπιτα της Φραγκόλιμνας, στην οικία Μαρκοπούλου, φιλοξενήθηκε ο βασιλιάς Γεώργιος όταν επισκέφτηκε την Καλαμάτα το 1887 (Ορ. Χρυσοσπάθης, Ιστορία Παλαιάς Καλαμάτα)
ΔΙΠΛΟΣ» ΝΑΟΣ
Πρόκειται για τον Άγιο Νικόλαο τον παλαιό και τον Άγιο Αθανάσιο Τζάνε. Ο επωνομαζόμενος «διπλός» ναός υψώνεται νοτιοδυτικά του σημερινού Μητροπολιτικού Μεγάρου, επί της οδού Μητροπολίτου Μελετίου. Ο Άγιος Νικόλαος είναι ναός βυζαντινός, ενώ ο Άγιος Αθανάσιος χτίστηκε γύρω στα 1916, νότια του Αγίου Νικολάου. Μέχρι τότε ο Άγιος Αθανάσιος βρισκόταν στη συμβολή των οδών Μητροπολίτου Μελετίου και Υπαπαντής, αλλά στη δεκαετία του 1910 κατεδαφίστηκε, για να περάσει το τραμ και να διανοιγεί η οδός Υπαπαντής. Ας σημειωθεί ότι ο Άγιος Νικόλαος ο παλαιός λειτούργησε για κάποιο διάστημα και ως μητροπολιτικός ναός (αμέσως μετά την απελευθέρωση ήταν ο Άγιος Γεώργιος, νοτιοανατολικά του Κάστρου, και αργότερα, πιθανότατα μέχρι το 1873, ο Άγιος Νικόλαος ο παλαιός).
ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΦΕΣΙΟΥ
Ο ναός του Αγίου Νικολάου Εφεσίου βρίσκεται ανατολικά του σημερινού Μητροπολιτικού Μεγάρου, στη συμβολή των οδών Μητροπολίτου Μελετίου και Φάριος. Παλιά ήταν ιδιοκτησία της προυχοντικής καλαματιανής οικογένειας των Εφεσίων, οι οποίοι είχαν περιουσία στη Φραγκόλιμνα
ήδη από το 1725, εξ ου και το τοπωνύμιο Αφεσιάνικα. Τοποθετείται χρονολογικά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και έλαβε το όνομα του πρώτου Εφεσίου στην Καλαμάτα, του Νικολέτου Εφεσίου, ο οποίος παντρεύτηκε αργότερα την αδελφή του πρωτεργάτη των Ορλωφικών Παναγιώτη
Μπενάκη (Ηλίας Μπιτσάνης, Εκκλησιαστικά μνημεία ιστορίας καινπολιτισμού στην Καλαμάτα, Καλαμάτα 2006)
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ, 1896
Στην πλατεία Φραγκόλιμνας τελέστηκαν, παραμονές των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, δοκιμαστικοί αγώνες για την επιλογή και συμμετοχή Μεσσήνιων αθλητών στο μέγα αυτό αθλητικό γεγονός, όπως πληροφορούμαστε από τον Τύπο της εποχής: «Την παρελθούσαν Κυριακήν ετελέσθησαν οι πρώτοι δοκιμαστικοί αγώνες του Γυμναστικού της πόλεώς μας Συλλόγου εν τη πλατεία Φραγκολίμνης εν πυκνή συρροή πλήθους και υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής. Οι αγώνες περιορίσθησαν εις την σφαιροβολίαν και το τριπλούν άλμα. Εις αμφότερα νικητής ανεδείχθη ο κ. Γ. Χ. Καρδαράς, εις δε το τριπλούν άλμα και οι κ.κ. Π. Παλουκάκος, Σ. Γερακάρης και Γ. Χρυσομάλης. Σήμερον επαναλαμβάνονται αι δοκιμαί την 2αν μ.μ. εν τω αυτώ τόπω και διά τα λοιπά διαγωνίσματα, μεθ’ ο θέλουσιν εκλεχθή μεταξύ των νικητών οι αποσταλητόμενοι εις τους Πανελληνίους δοκιμαστικούς αγώνας καθ’ ους θα κριθώσι ποίοι θα συμμετάσχωσι των Ολυμπιακών». Τα λοιπά αγωνίσματα ήταν: «Α΄ Άρσις Βαρών:
1) Άρσις αλτήρος διά της μιας χειρός από 20 οκάδας και άνω, 2) Άρσις αμφισφαίρου δι’ αμφοτέρων των χειρών από 50 οκάδας και άνω. Β΄ Αγώνισμα Σφαιροβολίας διά σφαίρας 7 χιλιογράμμων. Γ΄ Αγώνισμα Άλματος:
1) Άλμα απλούν και τριπλούν, 2) Άλμα εις ύψος υπέρ ζυγόν.
Δ΄ Αγώνισμα Δρόμου: Δρόμος από Αλμυρού εις Πλατείαν Φραγγολίμνης» (Εφ. Φαραί, 25-2-1896. Εφ. Ευνομία, 25-2-1896)
(αποσπάσματα από τις εκδόσεις των ΓΑΚ Μεσσηνίας-Καλαμάτα 1830-1940. Οδοιπορικό σε δρόμους και πλατείες της πόλης)
