Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη και επηρεάζει τη λειτουργία σχεδόν 2.000 διαφορετικών γονιδίων. Έχει λάβει το προσωνύμιο "η βιταμίνη του ήλιου" επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό της παράγεται από τον οργανισμό μας όταν η ηλιακή ακτινοβολία έρχεται σε επαφή με το δέρμα μας.
Διακρίνουμε δύο μορφές της βιταμίνη D. Τη D3 (χοληκαλσιφερόλη) που είναι ζωικής προέλευσης και τη βιταμίνη D2 (εργοκαλσιφερόλη) φυτικής προέλευσης.
ΠΗΓΕΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D
Η βιταμίνη D3 παράγεται στο δέρμα με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας (UVB). Η παραγωγή της βιταμίνης D στο δέρμα, η οποία αποτελεί και το 70-80% της συνολικής ημερήσιας παραγωγής- το υπόλοιπο προκύπτει από τις τροφές.
Λίγες τροφές είναι πλούσιες σε βιταμίνη D και αυτές είναι ορισμένα «λιπαρά» ψάρια (όπως ο σολομός, το σκουμπρί, ο τόνος, ο μπακαλιάρος, η πέστροφα, οι σαρδέλες), το μουρουνέλαιο, τα αυγά και το βοδινό συκώτι.
Η παραγωγή της βιταμίνης D στο δέρμα επηρεάζεται από πολλαπλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι:
H έκθεση στον ήλιο και η χρήση αντηλιακών (αντηλιακό με δείκτη προστασίας > 10 περιορίζει ως και 90% τη σύνθεση)
Η ένδυση
Η ποσότητα της μελανίνης
Η εποχή του έτους (σημαντική μείωση τους χειμερινούς μήνες)
Το γεωγραφικό πλάτος (αύξηση του γεωγραφικού πλάτους συνοδεύεται από σημαντική μείωση)
Η ηλικία και η παχυσαρκία.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D
Ακόμα και σε μια ηλιόλουστη χώρα, όπως η Ελλάδα, η έλλειψη βιταμίνης D αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα. Σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται πως η παραγωγή βιταμίνης D δεν επαρκεί για να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες.
Γυναίκες που γέννησαν κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες είχαν υψηλότερα επίπεδα 25(OH)D3 σε σχέση με αυτές που γέννησαν το χειμώνα και την άνοιξη, ενώ οι μητέρες με σκουρόχρωμη επιδερμίδα είχαν μικρότερες συγκεντρώσεις 25(OH)D3 σε σχέση με τις ανοιχτόχρωμες.
Επιπλέον, όσον αφορά στις συγκεντρώσεις της 25(OH)D3, βρέθηκε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ μητέρας και νεογέννητου. Λαμβάνοντας υπόψη τα προηγούμενα, αλλά και το γεγονός ότι το μητρικό γάλα συνήθως δεν περιέχει επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D, κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση συμπληρωμάτων σε έγκυες και θηλάζουσες για τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου και την πρόληψη της ραχίτιδας σε νεογνά και βρέφη.
Σύμφωνα με μία πρόσφατη Ελληνική μελέτη, βρέθηκαν υψηλά ποσοστά ανεπάρκειας (συγκεντρώσεις 25(OH)D3 < 22 ng/ml στο 57,7% των εξετασθέντων) σε όλες τις ηλικιακές ομάδες (18-29, 30-39, 40-49, 50-59 και >60 ετών), καθ` όλη τη διάρκεια του έτους και ιδίως τους μήνες Μάρτιο-Μάιο.
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει ενοχοποιηθεί εκτός από τη διαταραχή στη σύνθεση των οστών, έχει ενοχοποιηθεί και για αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων νοσημάτων, όπως: καρκίνο μαστού, προστάτη και παχέος εντέρου, καρδιαγγειακές νόσους, υπέρταση, διαβήτη τύπου 2, φλεγμονώδεις ασθένειες και διαταραχές του ανοσοποιητικού, που μπορεί να προκαλέσουν λοιμώξεις και αυτοάνοσα νοσήματα, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, διαβήτη τύπου 1 και ρευματοειδή αρθρίτιδα, ψυχιατρικές ασθένειες (κατάθλιψη και σχιζοφρένεια) και πιθανόν αυτισμό.
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D;
Αν και δεν υπάρχει ομοφωνία όσον αφορά τα ακριβή επίπεδα της βιταμίνης D στον ορό, έλλειψη ορίζεται ως επίπεδα 25 (ΟΗ)D < 20ng/ml , ανεπάρκεια ως 21-29ng/ml ενώ επίπεδα >30ng/ml θεωρούνται επαρκή.
Τοξικά δε είναι τα επίπεδα >150ng/ml.
ΠΟΣΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ;
Αν υποθέσουμε ότι το άτομο δεν παίρνει παράγει καθόλου βιταμίνη D από τον ήλιο και ταυτόχρονα ότι αυτό το άτομο παίρνει επαρκείς ποσότητες ασβεστίου, οι ειδικοί προτείνουν να παίρνει τις ακόλουθες ποσότητες της βιταμίνης D από τη διατροφή, ή τα συμπληρώματα διατροφής.
Βρέφη ηλικίας 0 έως 6 μηνών: Η επαρκής πρόσληψη είναι 400 IU/ημέρα. Το ανώτατο ασφαλές επίπεδο πρόσληψης είναι 1.000 IU/ημέρα.
Βρέφη ηλικίας 6 έως 12 μηνών: Η επαρκής πρόσληψη είναι 400 IU/ημέρα. Το ανώτατο ασφαλές επίπεδο πρόσληψης είναι 1.500 IU/ημέρα.
Ηλικία 1-3 ετών: Η επαρκής πρόσληψη είναι 600 IU/ημέρα. Το ανώτατο ασφαλές επίπεδο πρόσληψης είναι 2.500 IU/ημέρα.
Ηλικία 4-8 ετών: Η επαρκής πρόσληψη είναι 600 IU/ημέρα. Το ανώτατο ασφαλές επίπεδο πρόσληψης είναι 3.000 IU/ημέρα.
Ηλικία 9-70 ετών: Η επαρκής πρόσληψη είναι 600 IU/ημέρα. Το ανώτατο ασφαλές επίπεδο πρόσληψης είναι 4.000 IU/ημέρα.
Ηλικία 71+ ετών: Η επαρκής πρόσληψη είναι 800 IU/ημέρα. Το ανώτατο ασφαλές επίπεδο πρόσληψης είναι 4.000 IU/ημέρα.
ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D
Αποτελεί στην πραγματικότητα μία βιταμίνη - ορμόνη με δράσεις οι οποίες δεν περιορίζονται μόνο στο σκελετικό σύστημα με το μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου. Τα τελευταία χρόνια η ανακάλυψη ότι ο εγκέφαλος, ο προστάτης, ο μαστός, το έντερο καθώς και κύτταρα του ανοσοποιητικού φέρουν τον υποδοχέα της βιταμίνης D, οδήγησε στη γνώση ότι η βιταμίνη D επηρεάζει πολλαπλές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, οι οποίες αφορούν την καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, στην πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων όπως διαφόρων μορφών καρκίνου, σκλήρυνση κατά πλάκας, ψυχιατρικών νόσων, υπέρτασης και άλλων ασθενειών.
Πρόσφατες μελέτες, αλλά και αρκετές άλλες που βρίσκονται σε εξέλιξη, παρουσιάζουν συνεχώς και νέα στοιχεία στα οποία η βιταμίνη D φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη συνολική υγεία.
Επιμέλεια άρθρου
O παιδίατρος Βαγγέλης Μιχαήλ στο ιατρείο του στην Πύλο.
Βαγγέλης Μιχαήλ
Παιδίατρος
