Υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Kατερίνας Σακελλαροπούλου
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών παρουσιάζουν το χρονικό του μικρασιατικού ελληνισμού μέσα από μία έκθεση.
Περισσότερα από 1.000 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες θα ζωντανέψουν την ακμή του ελληνισμού πριν τους διωγμούς, τη δραματική περίοδο 1919-1923 καθώς και την εγκατάσταση και ενσωμάτωση στην Ελλάδα.
Ο επισκέπτης ξεκινά το ταξίδι στη «λάμψη» του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (πρώτη ενότητα) από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, προχωρά στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη.
Την εποχή ακμής διαδέχονται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και των Συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η «καταστροφή» του 1922, καθώς και η Έξοδος των προσφύγων (δεύτερη ενότητα).
Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης επικεντρώνεται στην εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και την επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας.
Τμήμα του επιλόγου της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.
Το χρονικό αυτό περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες, και πολλά άλλα τεκμήρια. Την αφήγηση συμπληρώνουν αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα σιωπηλά αντικείμενα.
Τα κάγκελα που θυμίζουν ρέλια, οι γλάροι που πετούν και μια γαλήνια διαδρομή εν πλω διπλά από τα Μικρασιατικά παράλια. Η έκθεση “Μικρά Ασία: Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία” ξεκινά βάζοντας μας στο πλοίο της εξερεύνησης όλων των πτυχών της ιστορίας που σπασμωδικα συνήθως γνωρίζουμε από τις άμεσες αναφορές της στο σήμερα.
Κάπου ανάμεσα στις σκηνές του διωγμού, της προσφυγιάς και της μεγάλης πυρκαγιάς άγνωστες πτυχές της ιστορίας έρχονται στο φως της έκθεσης ενώντας με πάνω από 1000 αντικείμενα, κομμάτια του τόπου αυτού και του παρελθόντος που έχουν προσφύγει αλλά και αφομοιωθεί στο παρόν. Ένα ταξίδι ανά τους αιώνες του μικρασιατικού ελληνισμού ξεκινά.
Περιδιαβαίνοντας τις αίθουσες της έκθεσης αντιλαμβανόμαστε ή καλύτερα μας γίνεται σχεδόν απτό το γεγονός ότι ο γοητευτικός και πολυδιάστατος κόσμος της Ανατολής μπορεί να αποκόπηκε βίαια από τον ελληνισμό αλλά εξακολουθεί να τον διατρέχει σε πολυποίκιλες εκφάνσεις του σήμερα.
Και κάπως έτσι, κάπου πίσω από τις πατρογονικές εστίες που εγκαταλείφθηκαν, τον ξεριζωμό ενός πολιτισμού που έλαμπε και τον ασίγαστο πόνο για τις ζωές που χάθηκαν ακούγονται οι γνωστοί σε όλους μας στίχοι των τραγουδιών της Μικράς Ασίας και βρίσκεται το χώμα που κάποιοι μετέφεραν διωγμένοι από τον τόπο τους εμποτίζοντας με αυτό το ελλαδικό χώμα.
100 χρόνια μετά η πρόσμιξη αυτή έχει καλλιεργήσει το δικό μας σήμερα.
Μια συλλογική προσπάθεια για τη συλλογική μνήμη
Δύο μικρά τμήματα από το τέμπλο της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη, ένας αργαλειός, τα στέφανα του γάμου μέσα στη στεφανοθήκη, ένας παιδικός σταυρός με ματάκι,το αρχιτεκτονικό σχέδιο της νέας Ευαγγελικής Σχολής, οι προσωπογραφίες των Σμυρνιών, τα είδη “ευρωπαϊκής” ενδυμασίας, οι φουρκέτες και τα χτενάκια, τα φιλοτεχνημένα πιάτα από την Κιουτάχεια, το γλυκοδοχείο και η φοντανιέρα, τα κιάλια για το θέατρο και τα βινύλια, ένα κουτί από τα λουκούμια Χατζηγιαννάκη και μια σιγαροθήκη της εταιρείας Missirian από τις Βρυξέλλες που προμηθεύονταν καπνά από τη Σμύρνη.
Αλλά και τούβλα από το Τσεσμέ και το Αιβαλί, τα μεγάλα σιδερένια κλειδιά των σπιτιών, ο ξύλινος έλικας από αναγνωριστικό βομβαρδιστικό στις επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας, οι καταγεγραμμένες προφορικές μαρτυρίες, η σημαία του Λιμεναρχείου της Σμύρνης, το χώμα και οι πέτρες από την Καππαδοκία και τη Σμύρνη.
Τα αντικείμενα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες κατά τον διωγμό, είχαν για τον καθένα την μεγαλύτερη “αξία”, ήταν ό,τι πιο πολύτιμο μπορούσαν να διασώσουν από την καταστροφή.
Το Μουσικό Λαογραφικό Aρχείο, τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, τα εκθέματα της Πινακοθήκης Γκίκα, τα τεκμήρια από 88 ιερές μητροπόλεις, μουσεία, αρχεία, φορείς, ιδρύματα, εταιρείες και αθλητικούς συλλόγους καθώς οι θησαυροί από τις προσωπικές συλλογές που εμπιστεύτηκαν στην έκθεση 93 ιδιώτες συνδιαμορφώνουν το ταξίδι στη ζωντανή ιστορία της Μικράς Ασίας.
Το πλοίο επιστρέφει… στο σήμερα
Ο επισκέπτης ξεκινά το ταξίδι στη «λάμψη» του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, προχωρά προς την Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη.
Την εποχή ακμής διαδέχονται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Ά Παγκόσμιου Πολέμου και των Συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η «καταστροφή»του 1922, καθώς και η Έξοδος των προσφύγων.
Η τελευταία ενότητα της έκθεσης έχει επικεντρωθεί στην εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα. Οι ενότητες χωρίζονται σε υπόστεγα και τέντες καταυλισμών ενώ η επίδραση που είχε η παρουσία των προσφύγων σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας μας μεταφέρει με το ίδιο πλοίο, πίσω στο σήμερα…
Οι ονομασίες των περιοχών, η Νέα Φιλαδέλφεια, το Νέο Ηράκλειο, η Νέα Σμύρνη. Τα πολύχρωμα κεραμικά πιάτα με τα λουλούδια εμπνευσμένα από την κεραμική της Νίκαιας και της Κιουτάχειας και τα χειροποίητα χαλιά. Οι φωτογραφίες των προσφύγων της Αττικής της Μικρασιάτισσας φωτογράφου Nelly’s. Τα μπισκότα Παπαδοπούλου. Ο Απόλλωνας Νέας Σμύρνης και η ΑΕΚ (Αθλητική Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως). O Στρατής Μυριβήλης, η Διδώ Σωτηρίου, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Ηλίας Βενέζης. Το “Τι σε μέλει εσένανε” και το “Στο’πα και στο ξαναλέω”.
Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138. Άνοιξε τις πύλες της για το κοινό την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2022κ αι θα διαρκέσει έως την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2023.
