Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των εμβολιασμένων, ολοένα περισσότεροι αναρωτιούνται μήπως πρέπει μετά τον εμβολιασμό να κάνουν τεστ αντισωμάτων για να βεβαιωθούν ότι το εμβόλιο είχε αποτέλεσμα στον οργανισμό τους.
Στο ερώτημα «έχω άραγε αρκετά αντισώματα που με κρατάνε ασφαλή μετά τον εμβολιασμό μου;», η απάντηση είναι «ναι» για τη συντριπτική πλειονότητα των εμβολιασμένων, γι’ αυτό οι επιστήμονες γενικά συνιστούν ενάντια σε τεστ αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό. Με μερικές όμως εξαιρέσεις για ορισμένους ανθρώπους, κυρίως για όσους έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή παίρνουν συγκεκριμένα φάρμακα, κάτι που αφορά π.χ. όσους έχουν κάνει μεταμόσχευση οργάνου, έχουν μερικούς καρκίνους του αίματος και όσους λαμβάνουν στεροειδή ή άλλα φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
Ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των ανθρώπων δεν παράγουν επαρκή αντισώματα μετά τον εμβολιασμό, γι’ αυτό άλλωστε εξετάζεται μέσω νεότερων μελετών η πιθανότητα να κάνουν μια επιπρόσθετη ενισχυτική δόση.
Από την άλλη, ορισμένοι άνθρωποι που έχουν εμβολιαστεί και δεν ανήκουν στις παραπάνω εξαιρέσεις, σπεύδουν στη συνέχεια για τεστ αντισωμάτων χωρίς λόγο και μάλιστα μπορεί -επίσης άνευ λόγου- να ανησυχήσουν, αν δεν κάνουν το σωστό τεστ ή στη σωστή ώρα. Αν κάποιος βιαστεί να κάνει το τεστ αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό ή ψάξει για λάθος αντισώματα και πάρει αρνητικά αποτελέσματα, μπορεί να νομίσει ότι είναι ευάλωτος στον κορωνοϊό, ενώ δεν είναι.
Οι περισσότεροι επιστήμονες θα προτιμούσαν ο μέσος εμβολιασμένος να μην κάνει καθόλου τεστ αντισωμάτων, γιατί αυτά είναι περιττά και μπορεί να τον μπερδέψουν άσκοπα. Στις κλινικές δοκιμές τα εμβόλια προκάλεσαν ισχυρή απόκριση αντισωμάτων σχεδόν σε όλους τους συμμετέχοντες.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα έπρεπε καν να ανησυχούν για κάτι τέτοιο», δήλωσε στους «Τάιμς της νέας Υόρκης» η διακεκριμένη καθηγήτρια ανοσολογίας Ακίκο Ιβασάκι του Πανεπιστημίου Γιέηλ, η οποία τόνισε ότι, αν κάποιος επιμένει να κάνει τεστ αντισωμάτων, πρέπει να κάνει το σωστό.
Στην αρχή της πανδημίας αρκετά τεστ αντισωμάτων σχεδιάστηκαν για να αναζητούν αντισώματα έναντι της πρωτεΐνης Ν του κορωνοϊού, επειδή αυτά ήταν άφθονα στο αίμα μετά τη λοίμωξη. Όμως αυτά τα αντισώματα δεν είναι τόσο ισχυρά όσο αυτά που απαιτούνται για την εξουδετέρωση του ιού, ούτε τόσης διάρκειας.
Ακόμη πιο σημαντικό, τα αντισώματα έναντι της πρωτεΐνης Ν δεν παράγονται από τα εγκεκριμένα εμβόλια, τα οποία αντίθετα παράγουν αντισώματα έναντι της πρωτεΐνης-ακίδας (S) του κορωνοϊού. Αν κάποιος ποτέ δεν μολύνθηκε από τον κορωνοϊό (ώστε να αναπτύξει αντισώματα κατά της πρωτεΐνης Ν), εμβολιαστεί και μετά κάνει τεστ αντισωμάτων για πρωτεΐνη Ν (και όχι την S όπως θα έπρεπε), το τεστ θα βγει αρνητικό και αυτός θα πάθει σοκ άνευ λόγου.
Το Μάιο η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ τάχθηκε κατά της χρήσης τεστ αντισωμάτων στους εμβολιασμένους. Ορισμένοι γιατροί δεν έχουν ακόμη γνώση των διαφορών ανάμεσα στα τεστ αντισωμάτων και του γεγονότος ότι μετρούν μόνο μια μορφή ανοσίας έναντι του κορωνοϊού. Επιπλέον, τα γρήγορα τεστ αντισωμάτων (rapid) συχνά δίνουν απλώς μια αρνητική ή καταφατική απάντηση (όχι-ναι), αγνοώντας αν το επίπεδο των αντισωμάτων είναι χαμηλό ή υψηλό.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι, αν κάποιος θέλει να κάνει τεστ αντισωμάτων, είναι σημαντικό να περιμένει τουλάχιστον δύο εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση ενός εμβολίου mRNA (Pfizer/BioNTech ή Moderna), ώστε τα επίπεδα των αντισωμάτων να έχουν αυξηθεί επαρκώς και να είναι ανιχνεύσιμα. Στην περίπτωση του μονοδοσικού εμβολίου της Johnson & Johnson ίσως χρειαστεί να περιμένει έως τέσσερις εβδομάδες.
Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, πέρα από τα εξουδετερωτικά αντισώματα, τα εμβόλια «χτίζουν» και κυτταρική ανοσία, η οποία δεν μετριέται στα τεστ αντισωμάτων.
Πώς και πού γίνεται
Η εξέταση αντισωμάτων έναντι του COVID-19 γίνεται με αιμοληψία και διαρκεί 10 λεπτά. Δεν χρειάζεται να είστε νηστικός/ή. Διενεργείται σε ένα συγκεκριμένο ειδικό αιμοληπτήριο, που υπάρχει στα προκαθορισμένα διαγνωστικά κέντρα, αποκλειστικά για αυτή την εξέταση. Θα πρέπει να έχετε μαζί σας γάντια και μάσκα, για να τηρείτε και εσείς τα απαραίτητα μέτρα ατομικής προστασίας. Επίσης, να έχετε μαζί σας ένα αποδεικτικό ταυτοποίησης.
Τα αποτελέσματα του ελέγχου των IgM και IgG βγαίνουν συνήθως την επόμενη ημέρα της εξέτασης.
Το κόστος του τεστ είναι (ενδεικτικά): Για την εξέταση IgG 25€, για την εξέταση IgM 25€ και για την εξέταση IgA 30€.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΥΣ ΑΦΟΡΑ
Πρέπει να είμαι επιβεβαιωμένο κρούσμα για να κάνω την εξέταση;
Όχι, δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση να είστε επιβεβαιωμένο κρούσμα για να κάνετε την εξέταση αντισωμάτων.
Μπορώ να κάνω την εξέταση αν έχω συμπτώματα;
Μπορείτε να κάνετε την εξέταση αν έχετε συμπτώματα, όμως η προτεινόμενη από τους υπεύθυνους φορείς εξέταση στην περίπτωση ύποπτου κρούσματος είναι η μοριακή εξέταση με δείγμα από το ρινοφάρυγγα. Μια εξέταση αντισωμάτων είναι πολύ πιθανό να είναι αρνητική στην αρχική φάση της λοίμωξης και σε καμία περίπτωση δεν σας εξασφαλίζει.
Πόσο καιρό μετά την ανάρρωση μπορώ να κάνω τεστ αντισωμάτων;
Τεστ αντισωμάτων μπορείτε να κάνετε οποιαδήποτε στιγμή μετά το πέρας της ανάρρωσης, σύμφωνα με το πλάνο παρακολούθησης από τον γιατρό σας.
Είχα κάποια συμπτώματα πριν 1-2 μήνες και δεν εξετάστηκα για COVID-19. Θα δείξει το τεστ αντισωμάτων αν είχα νοσήσει ή όχι;
Αν νοσήσατε από COVID-19 το προηγούμενο διάστημα των 1-2 μηνών, είναι πολύ πιθανό να έχετε θετικό έλεγχο αντισωμάτων. Ωστόσο, από τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν γνωρίζουμε ακριβώς κατά πόσο σε άτομα που έχουν νοσήσει από COVID-19 παραμένει θετικό το κάθε αντίσωμα και εάν αυτά προσφέρουν πλήρη ανοσία.
Τι μου δείχνει η εξέταση IgG;
Τα αντισώματα IgG αποτελούν την προσαρμοσμένη και εξαιρετικής εξειδίκευσης προς τον ιό αντίδραση του ανοσοποιητικού. Είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη μακροχρόνιας ανοσίας και ανοσολογικής μνήμης. Μπορούν να είναι ανιχνεύσιμα από την 8η ημέρα της λοίμωξης, χωρίς όμως να γνωρίζουμε ακόμη για πόσο χρονικό διάστημα ή αν είναι προστατευτικά για μια νέα μόλυνση από τον ιό.
Ασθενείς που ελέγχθηκαν ως προς τα επίπεδα των IgG αντισωμάτων λίγους μήνες μετά την λοίμωξη είχαν χαμηλούς τίτλους αντισωμάτων ή ήταν οροαρνητικοί (μη ανιχνεύσιμα επίπεδα αντισωμάτων).
Τι μου δείχνει η εξέταση IgM;
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι τα αντισώματα IgM παράγονται από το ανοσοποιητικό αρκετά γρήγορα και παρέχουν την άμυνα πρώτης γραμμής κατά τη διάρκεια των ιογενών λοιμώξεων, πριν την ανάπτυξη μακροχρόνιας ανοσίας και ανοσιακής μνήμης από τα αντισώματα IgG. Είναι ανιχνεύσιμα μετά από 3-6 μέρες από την έναρξη μιας λοίμωξης SARS. Η ανάλυση των IgM έχει ευαισθησία 91,21% και εξειδίκευση 97,33%.
Τι μου δείχνει η εξέταση IgA;
Τα αντισώματα IgA έναντι της COVID-19 δείχνουν μια πολύ πρόσφατη λοίμωξη από τον ιό. Αν η εξέταση πραγματοποιηθεί σε διάστημα μικρότερο των 10 ημερών από την έναρξη της λοίμωξης, η ευαισθησία της είναι 50% και η εξειδίκευση είναι 92.5%. Μετά τις 10 ημέρες η ευαισθησία είναι 100% και η εξειδίκευση πάλι 92.5%.
Ο συνδυασμός IgA+IgG εμφανίζει ευαισθησία 66.7% στα αρχικά στάδια της λοίμωξης και 100% μετά τη δέκατη μέρα.
Ποια τεστ να κάνω; Πότε πρέπει να ελέγξω IgG και πότε IgM ή IgA; Αρκεί να κάνω ένα ή δύο από αυτά ή πρέπει να τα κάνω όλα;
Η επιλογή του τεστ ή των τεστ που θα πραγματοποιήσετε πρέπει να είναι απόφαση του γιατρού σας.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Τι σημαίνει το αποτέλεσμα του τεστ;
Αν βγει θετικό, πρέπει να συμβουλευτώ κάποιον γιατρό;
Αν βγει αρνητικό, πρέπει να το επαναλάβω;
Αν, εκτός του τεστ αντισωμάτων, έχω κάνει και μοριακό τεστ, πώς ερμηνεύεται ο συνδυασμός των αποτελεσμάτων των δύο τεστ;
Σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Δεν είχα συμπτώματα αλλά το τεστ αντισωμάτων βγήκε θετικό. Τώρα πρέπει να ελεγχθεί και η οικογένειά μου;
Το τεστ αντισωμάτων δείχνει ότι έχετε έρθει σε επαφή με τον ιό και νοσήσατε υποκλινικά, δηλαδή χωρίς συμπτώματα. Τα αντισώματα, σε αυτή τη φάση, δε μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια πότε συνέβη αυτό, όποιος τύπος αντισωμάτων και αν θετικοποιήθηκε. Επομένως, οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά σας θα πρέπει να κάνουν το μοριακό τεστ ανίχνευσης και ταυτόχρονα τον πλήρη έλεγχο των αντισωμάτων, παραμένοντας ταυτόχρονα σε περιορισμό μέχρι να ολοκληρωθεί ο έλεγχος και να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας.
Ακούγεται ότι τα τεστ αντισωμάτων δεν είναι πολύ αξιόπιστα. Πόσο αξιόπιστη είναι η εξέταση; Εσείς τι λέτε γι’ αυτό;
Τα τεστ εμφανίζουν πολύ μεγάλη ευαισθησία και εξειδίκευση (ειδικότητα), άνω του 90%, έναντι θετικών δειγμάτων ελέγχου. Ο συνδυασμός δύο αντισωμάτων (IgM και IgG) έχει ακόμη μεγαλύτερη αξιοπιστία στην ανίχνευση της λοίμωξης, με ευαισθησία 95,6% και εξειδίκευση 96,0%.
Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί ότι δεν γνωρίζουμε μέχρι σήμερα τι ακριβώς σημαίνει η παραγωγή των αντισωμάτων κατά του ιού για μακροχρόνια συμπεριφορά της λοίμωξης, τη μεταδοτικότητά του ιού, την κάθαρσή του ή την προστατευτική ικανότητα των αντισωμάτων, ώστε να αποκλείεται η επαναμόλυνση του ασθενούς.
Τι σημαίνει “ευαισθησία” και τι “ειδικότητα” ή “εξειδίκευση” ενός τεστ;
Ευαισθησία: εκφράζει την ικανότητα της εξέτασης να εντοπίζει τους αληθώς θετικούς σε μια ασθένεια, δηλαδή τους αληθώς πάσχοντες.
Για παράδειγμα, αν μια εξέταση έχει 100% ευαισθησία σημαίνει ότι αναγνωρίζει όλους τους ασθενείς. Μια εξέταση με 80% ευαισθησία, θα αναγνωρίσει το 80% των ασθενών που έχουν την νόσο (“αληθώς θετικές” περιπτώσεις) αλλά 20% των ασθενών με την νόσο δεν θα ανευρεθούν (“ψευδώς αρνητικές” περιπτώσεις). Είναι σαφές ότι σε σοβαρές ασθένειες, π.χ. καρκίνος, επιζητούμε η εξέταση να έχει υψηλή ευαισθησία.
Ειδικότητα: εκφράζει την ικανότητα της εξέτασης να ανιχνεύει τους αληθώς αρνητικούς, δηλαδή τους υγιείς.
Για παράδειγμα, αν μια εξέταση έχει 100% ειδικότητα, θα αναγνωρίσει όλους τους υγιείς. Μια εξέταση με 80% ειδικότητα, θα εντοπίσει το 80% των υγιών ατόμων (“αληθώς αρνητικές” περιπτώσεις) αλλά 20% των υγιών ατόμων, λανθασμένα θα θεωρηθούν ότι έχουν την νόσο (“ψευδώς θετικές” περιπτώσεις).
Σε κάθε περίπτωση και όπως και για κάθε άλλη εξέταση, σας συστήνουμε να συμβουλευτείτε πρώτα τον γιατρό σας ο οποίος είναι αρμόδιος να κρίνει εάν και πότε πρέπει να πραγματοποιήσετε την εξέταση και ποια ακριβώς πρέπει να είναι αυτή.
