Όλη αυτή, τη μακρά περίοδο του περιορισμού λόγω πανδημίας και των μεγάλων ανακατατάξεων, τόσο σε προσωπικό αλλά και σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, αγνοήθηκε μια πολύ σημαντική παράμετρος: Αυτή του κοινωνικού στίγματος απέναντι στους ασθενείς από τον κορωναϊό.
Η συγκεκριμένη περίοδος είχε όλες εκείνες τις συνθήκες οι οποίες μπορούν να το γιγαντώσουν σύμφωνα με τις κοινωνικές επιστήμες, που δυστυχώς τέθηκαν στο περιθώριο τα πορίσματά τους. Η άγνοια και η ελλιπής ενημέρωση, οι προκαταλήψεις και ο πανικός που τις συνοδεύουν καθώς και η περιθωριοποίηση που αυτές επιφέρουν, πρόσθεσαν στην μακρά λίστα των θυμάτων του κοινωνικού στιγματισμού τους συνανθρώπους μας που δοκιμάστηκαν από τον ιό.
Μεγάλο μέρος των συνανθρώπων μας θεώρησε ότι στιγματίζοντας μπορούσε να προφυλάξει τον εαυτό του ή άλλα μέλη του κοινωνικού του περίγυρου. Κάποιοι μάλιστα ανέλαβαν αυτόκλητα «σταυροφορία» διάσωσης εκθέτοντας συστηματικά ανθρώπους, με τις απαραίτητες ευφάνταστες λεπτομερείς εμπιστευτικές πληροφορίες και συνδέοντας τρομακτικά τυχαίους θανάτους με τον ιό, παρέχοντας ταυτόχρονα κάθε δυνατή προσωπική πληροφορία για τον «ασθενή» ή ασθενή.
Ο κοινωνικός στιγματισμός σε αυτή του μορφή όμως, αναγκάζει τους ανθρώπους να κρύψουν την ασθένεια, τους αποτρέπει να πάνε για δειγματοληψία (όλοι είδαμε τα πενιχρά αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας μέχρι να γίνει υποχρεωτική μέσω των εργοδοτών).
Με πολύ απλά λόγια, ο κοινωνικός στιγματισμός αφού δαιμονοποιεί τον ιό, οδηγεί σε συμπεριφορές που διαδίδουν την επιμόλυνση.
Πώς συμβαίνει αυτό; Τους τελευταίους μήνες μιλάμε. ‘Όλο αυτό το διάστημα μιλούσαμε για άτομα που «τους κόλλησαν» για άτομα που είναι «ασυμπτωματικοί φορείς» και που εύκολα διασπείρουν την θανατηφόρο ασθένεια ή θα την πολλαπλασιάσουν με ραγδαίους ρυθμούς, λες και είναι συνειδητή απόφασή τους ή λες και ο ιός μεταδίδεται με την απλή θέαση.
Οι άνθρωποι λοιπόν αυτοί, κρύφτηκαν. Και είπαν ψέματα κρατώντας μια συνθήκη κοινωνικής και οικογενειακής παρουσίας όπως τις επιτάσσαν οι νέες κατευθυντήριες γραμμές.
Τα παιδιά από την αρχή της πανδημίας χρεώθηκαν με το φορτίο του ασυμπτωματικού φορέα. Του ατόμου που δυνητικά, μπορεί να κάνει το κακό που αναφέρθηκε πιο πάνω. Αν ένας ενήλικος δυσκολεύεται με αυτό το φορτίο, φανταστείτε ένα παιδί. Ένα παιδί που μπορεί να σκορπίσει το θάνατο στην οικογένειά του, ένα παιδί που νιώθει ότι όλοι το αποφεύγουν για να είναι εκείνοι ασφαλείς, που ο παππούς και η γιαγιά κρύφτηκαν από αυτό με τρόμο για να σωθούν. Τα παιδιά μας, εκτεθειμένα σε όγκους παραπληροφόρησης, σε χειμάρρους λεκτικών υπερβολών στιγματίστηκαν, ασυνείδητα μεν πολύ καθοριστικά δε. Οι νεκροί που αναφέρονταν είχαν κάποια σχέση μαζί τους. Οι συνάψεις που κάνει το παιδικό μυαλό είναι εκπληκτικές και δεν αποκαλύπτονται με μεγάλη ευκολία στους ενήλικες, οι οποίοι φέρουμε και εξουσία (γονείς ή δάσκαλοι).
Εφόσον δεν μπορεί να ελεγχθεί απόλυτα η έκθεση των παιδιών πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη γλώσσα που εμείς επικοινωνούμε την κατάσταση. Λέξεις απλές με περιεχόμενο για τα παιδιά, οι οποίες να παρουσιάζουν την κατάσταση στις σωστές διαστάσεις. Ο καιρός που τα παιδιά έχουν μείνει περιορισμένα, μακριά από την συναρπαστική μαθησιακή δράση, ξεκομμένα από φίλους και την φυσική κίνηση σε ανοιχτούς χώρους, τα έχει επηρεάσει ήδη αρνητικά. Σίγουρα δεν χρειάζεται να τους χρεώσουμε το φταίξιμο για την κοινωνική αποστασιοποίηση. Οι προτάσεις μας να μην είναι φορείς της συντέλειας του κόσμου ούτε να αφήνουν να εννοηθούν σκηνές Αποκάλυψης.
Η υπερβολή και ο φόβος τα γεμίζουν ενοχές και θεωρούν ότι η νόσηση είναι το υπέρτατο κακό.
Πρέπει όπως και σε κάθε δύσκολη φάση της ζωής τους να νιώσουν ότι κάποιος μπορεί να τα ακούσει (πολλές φορές τα παιδιά θέλουν απλώς να αποθέσουν το φόβο τους ή το θυμό τους κι όχι να τα πνίξουμε προτείνοντας λύσεις λογικές για μας τους ενήλικες). Τους δείχνουμε την αγάπη μας λεκτικά αλλά και τα αγγίζουμε, τα χαϊδεύουμε. Ζούμε μαζί, τρώμε μαζί, πλενόμαστε μαζί, δεν θα υπάρξουν εκατόμβες νεκρών αν τα χαϊδέψουμε ή αν γείρουν πάνω μας.
Οι έφηβοι ίσως θελήσουν να αποφύγουν το άγγιγμα (καθόλου πρωτότυπο βέβαια για τους εφήβους). Χωρίς να γίνουμε πιεστικοί, τους δείχνουμε ότι είμαστε διαθέσιμοι και δεκτικοί.
Μένοντας μαζί τους, μπορούμε κι ευκολότερα να τους εμφυσήσουμε τους κανόνες υγιεινής, οι οποίοι σε περίπτωση επαναλειτουργίας των σχολείων θα είναι μέρος της καθημερινότητας τόσο στο σχολείο όσο και στην επιστροφή τους στο σπίτι. Προσπαθούμε να ανακόψουμε την λαίλαπα της αντίδρασης (δικαιολογημένης ως ενός σημείου) για την ασαφώς τεκμηριωμένη επιστημονικά και την σε πλήρη αντίθεση με τις προηγούμενες θέσεις, για ολική επαναφορά στις σχολικές αίθουσες.
Η κριτική είναι ευθύνη των μεγάλων όπως και να μην επιτρέψουν πάλι τα παιδιά να στιγματιστούν ως τα επικίνδυνα μέλη ενός συνόλου.
Μοιράζουμε τις αγκαλιές μας, τα καθησυχάζουμε, ίσως μπορούμε και να περάσουμε λίγη ώρα στο δωμάτιό τους, δείχνοντας τους έμπρακτα ότι δεν είναι «ιολογικές βόμβες», όπως βάρβαρα κι ανεύθυνα ειπώθηκε και γράφτηκε σε ΜΜΕ.
Δεν αναιρούμε την αναστάτωσή τους ούτε την γελοιοποιούμε.
Τους εξηγούμε όμως ότι δεν έκαναν κάτι που επέφερε αυτή την κατάσταση ούτε ευθύνονται για το ότι κάποιοι άνθρωποι νόσησαν.
Εάν ο κοινωνικός στιγματισμός ομάδων είναι απαράδεκτος και καταστροφικός, φανταστείτε την επίδρασή του απέναντι σε μια πληθυσμιακή ομάδα του μεγέθους και της ευαισθησίας, όπως αυτής των παιδιών.
ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ*
*Δάσκαλος (Β.Δ.)
Msc Συμβουλευτικής
